https://educatie.cjp.nl/aanbod/harpiste-historica-gonda-kaai-pinkster3vuur 3e jaar Pinkster3Vuuren 450 jaar Zaans Ontzet: tijd voor een nieuwe foto, dit keer met pinksterrood in mijn kleding, voor mijn voorstelling Pinkster3Vuur, met niet alleen Zaanse, maar ook prachtige Spaanse klanken van een harp. Een historische vertelling over de Zaanse Pinksterdrie ofwel het Zaans Ontzet. Voor wie meer wil weten dan dat de Spanjaarden verslagen zijn door Zaanse Vrijbuiters. Verteld vanuit het perspectief van een vrouw. EEN SAENSE SCHROEF ZOEKTOCHT NAAR EEN SAENSE SCHROEF 1. Het moet nog Kerst worden, maar ik ben nu al op zoek naar een schroef voor mijn voorstelling Pinkster3Vuur in 2024,voor volgend jaar. Een saense schroef van 450 jaar oud. De schroef aan mijn ketting op de foto is een moderne versie van de schroef. Tenminste dat denk ik, want ik weet niet hoe de schroef eruit heeft gezien. En nee, ook nog niet via internet gevonden. Voor twaalf uur middernacht op 31 december 2023 hoop ik de saense schroef te hebben gevonden. Meer over mijn zoektocht en over het waarom van mijn zoektocht zal volgen. Oostzijderkerk 2. De schroef voor Pinkster3Vuur moet een tongschroef zijn. De tongschroef werd in de tijd van het Zaans Ontzet gebruikt om mensen de mond te snoeren. Vooral doopsgezinden. Velen werden veroordeeld tot de brandstapel. Een tongschroef moest voorkomen dat ze nog langer psalmen zongen als ze als ketters geroosterd werden op de brandstapels van de Inquisitie. En als het vuur gedoofd was, zochten vrouwen, mannen en ook kinderen tussen de verkoolde resten van hun geliefden naar de ijzeren schroef. Een aantal schroeven moet nog steeds in het bezit zijn van de nazaten. In de Zaanse dorpen leefden veel doopsgezinden. Daarom ben ik mijn zoektocht naar de saense schroef gestart in september op Open Monumentendag door langs alle kerken en vermaningen in de Zaanstreek te gaan. Op de foto de protestantse Oostzijderkerk. Maar daar kon niemand mij iets vertellen over een schroef. In andere zaanse kerken kwam ik meer te weten over de tongschroef. Martel-Museum 3. Waarschijnlijk waren doopsgezinden niet de eersten, die door middel van een tongschroef het zwijgen werd opgelegd, maar was het martelwerktuig al eerder ontwikkeld om met name vrouwen te doen zwijgen. In de Oud-Katholieke Kerk in Krommenie raadden ze me aan om naar het Torture-Museum in Amsterdam te gaan. Daar ben ik met mijn dochter heen gegaan. De tongschroef was niet te zien, wel andere martelwerktuigen om mensen de mond te snoeren, zoals muilpeer en een schandmasker, inderdaad vooral gebruikt om vrouwen hun ondergeschikte plaats te laten weten. Kon bij de autoriteiten aangevraagd worden door de man. Als tegengif zijn we na het martelmuseum ook nog even gegaan naar het Muizenhuis op het Muntplein. Het Torture-Museum eindigde met de guillotine. Maar onze zoektocht naar de tongschroef was nog niet geëindigd. Allard Pierson Museum 4. Ook in de Doopsgezinde Vermaning in Krommenie kon men mij niets vertellen over een tongschroef, maar daar kon ik een oud boek inzien: de Martelaersspiegel der Doops-Gesinde. Daarin was een prent te zien van een jongen, die zoekt tussen de asresten van een brandstapel, een klein meisje staat ernaast. De jongen zoekt naar de tongschroef van zijn moeder Maeyken Wens, als doopsgezinde martelares in Antwerpen in 1573 verbrand op de brandstapel. Op de vooravond van haar executie had zij een afscheidsbrief geschreven aan haar oudste zoon Adriaen. De brief moet in het bezit zijn van het Allard Pierson Museum in Amsterdam. Daar ben ik ook met mijn dochter heen geweest. En ook 19-jarigen kijken hun ogen uit in dat museum. De tongschroef en ook de afscheidsbrief van Maeyken Wens waren echter niet te zien. Wel een mooie vaas met een harp. Thuis 5. Het is 12 uur middernacht 2023 geweest. Nog geen saense schroef gevonden. Maar wel een afbeelding van de tongschroef van de doopsgezinde Jan Bret, op 21-jarige leeftijd in 1576 in Antwerpen verbrand op de brandstapel. Doopsgezinden die de vervolgingen in die stad ontvluchtten, trokken naar het noorden en velen vestigden zich niet in Amsterdam, dat pas in 1578 de kant koos van de Prins van Oranje, maar in de Zaanstreek, dat na het Zaans Ontzet in 1574 een relatief veilige haven was geworden voor geloofsvluchtelingen. Veel Zaanse ondernemers zoals Honig, Verkade en Zwaardemaker zijn achter-achter-achter….kleinkinderen van deze doopsgezinden, die berooid waren aangekomen. Misschien ligt er nog wel een tongschroef te roesten op een zolder van een al dan niet voormalige woning van een rijke Zaanse ondernemer, afstammeling van de eens zo sober levenden doopsgezinden. Van generatie op generatie doorgegeven…..of toch niet. Mijn zoektocht naar de saense schroef is nog niet ten einde, maar gaat door in het nieuwe jaar, het jaar van 450 jaar Zaans Ontzet. Catharijneconvent 6. Eindelijk weer tijd om te schrijven over mijn zoektocht. Met mijn dochter was ik naar Utrecht geweest. In het Catharijneconvent was een mysterieuze schatkamer, maar geen tongschroef. Toen zijn we nog even naar de prachtige Domkerk geweest. Ik had een mail gestuurd naar de erfgoedspecialiste van het Catharijneconvent, zij had een doopsgezind inventarisatieproject uitgevoerd, maar er was niets naar boven gekomen, dat verwees naar een tongschroef. Ze verwees me naar de Doopsgezinde Historische Kring. Zaans Katholiek 7. Voor mijn zoektocht naar de saense schroef, ging ik ook langs zaanse katholieke kerken. “Een wereld zonder geheugen heeft geen toekomst”, dat staat op het monument bij de katholieke Sint- Odulphuskerk in Assendelft. Daarom vieren we Pinksterdrie. Omdat op 2e Pinksterdag de Zaankanters de Spanjaarden verjoegen. Alle Zaankanters? Ook Assendelvers, die Spanjolen werden genoemd? En pacifistische Mennisten? En vrouwen, was er ook een Zaanse Kenau? Waarom is trouwens geen enkele vrouw in Nederland naar Kenau genoemd? En streden de Zaanse Geuzen tegen de Spanjaarden, omdat de Spaanse koning de belastingen had verhoogd of omdat het Spanjaarden waren, of omdat ze katholiek waren of omdat de Spaanse inquisitie ketters op brandstapels verbrandden? En onder verantwoordelijkheid van de calvinistische geuzenleiders Diederick Sonoy en Lumey werden katholieke geestelijken in Alkmaar en Gorcum gemarteld en vermoord en toch is er een straat bij de Zaanse Schans naar Diederick Sonoy genoemd. En wie weet nog wie de man is met een touw om zijn nek, op de muur afgebeeld van basisschool de Piramide in Koog aan de Zaan? Tegenover de school staat de katholieke Martelaren van Gorcumkerk. 1579 Unie van Utrecht. Niemand zou meer om zijn geloofsovertuiging worden vervolgd. Maar katholieken mochten geen kerken meer bouwen en bouwden daarom maar schuilkerken. Ketters hoefden de brandstapels niet meer te vrezen, maar toch doofden de vuren niet: in de 17e eeuw stierven nog duizenden tot heks gemaakte meisjes en vrouwen de vuurdood op de brandstapel. En pas in de 19e eeuw konden de rooms-katholieken hun prachtige Bonifatiuskerk en Maria Magdalena-kerk bouwen in de Zaanstreek.
